Thursday, January 18, 2007

การสำรวจคุณภาพของวัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็นของหน่วยงานสาธารณสุขของรัฐในเขตพื้นที่สาธารณสุข 12 เขต ปี 2547

ศิริรัตน์ เตชะธวัช, เอมอร ราษฎร์จำเริญสุข, พอพิศ วรินทร์เสถียร, ปิยนิตย์ ธรรมาภรณ์พิลาศ
สำนักโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรค

ว ัคซีนเป็นเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพในการป้องกันควบคุมโรค แต่วัคซีนเป็นชีววัตถุที่ไวต่อความร้อนและบางชนิดไวต่อความเย็นจัด จึงต้องมีการจัดเก็บและขนส่งในระบบลูกโซ่ความเย็นที่ถูกต้องตามมาตรฐาน เพื่อไม่ให้วัคซีนเสื่อมคุณภาพก่อนถึงผู้รับบริการ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อตรวจสอบอุณหภูมิตลอดจนเส้นทางการขนส่งและเก็ บรักษาวัคซีนจากกรมควบคุมโรคจนถึงสถานีอนามัย และตรวจสอบคุณภาพของวัคซีนในหน่วยงานแต่ละระดับ โดยวิธีการสำรวจแบบตัดขวาง ใช้อุปกรณ์บันทึกและกำกับอุณหภูมิ 2 ชนิด คือ computerized data logger และ freeze watch (FW) ดำเนินการสำรวจเส้นทางการขนส่งและเก็บรักษาวัคซีนในพื้นที่สาธารณสุข 12 เขต รวม 48เส้นทาง กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ สำนักงานป้องกันควบคุมโรคทั้ง 12 เขต และสุ่มเลือกคลังวัคซีนระดับจังหวัด อำเภอ และสถานีอนามัย โดยวิธี Simple random sampling รวมทั้งหมด 108 ตัวอย่าง วิธีการคือ ส่งวัคซีนหัด (M) และตับอักเสบบี (HB) พร้อมอุปกรณ์ดังกล่าวจากคลังวัคซีนในส่วนกลางจนถึงสถานีอนามัย ติดตามผลการบันทึกอุณหภูมิจำนวน 48 เส้นทาง เก็บตัวอย่างวัคซีน M จำนวน 108 ตัวอย่าง ส่งตรวจวิเคราะห์คุณภาพ และตรวจสอบการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพของวัคซีน HB โดยการทำ Shake test ในกรณีที่พบ FW แตก ดำเนินการในระหว่างเดือนเมษายน-กันยายน 2547

ผลการศึกษา
- ในเส้นทางการขนส่งและเก็บรักษาวัคซีนจำนวน 43 เส้นทาง พบอุณหภูมิตำกว่า 0 องศาเซลเซียส (sub-zera temperature) ร้อยละ 74.4 และอุณหภูมิสูงกว่า 22 องศาเซลเซียส ร้อยละ 11.6 การเก็บวัคซีนในคลังแต่ละระดับพบอุณหภูมิต่ำกว่า 0 องศาเซลเซียสในคลังจังหวัด คลังอำเภอและสถานีอนามัยร้อยละ 50.0, 29.2 และ 27.9 ตามลำดับ การขนส่งวัคซีนอุณหภูมิต่ำกว่า 0 องศาเซลเซียส ในการขนส่งจากคลังส่วนกลางไปยังคลังเขต คลังเขตไปคลังจังหวัด คลังจังหวัดไปคลังอำเภอและจากคลังอำเภอไปสถานีอนามัยร้อยละ 8.3, 8.3, 37.5 และ 7 อุณหภูมิสูงกว่า 22 องศาเซลเซียสพบว่า ในการเก็บที่สถานีอนามัยและคลังอำเภอ ร้อยละ 7 และ 4.2 ตามลำดับ ผลการตรวจสอบคุณภาพวัคซีน M ทางห้องปฏิบัติการจำนวน 108 ตัวอย่าง ผ่านเกณฑ์มาตรฐานทั้งหมด และการตรวจสอบคุณภาพของวัคซีน HB โดยเจ้าหน้าที่ ที่พบ freeze watch แตก 26 แห่ง พบว่า ผ่านการทดสอบทั้งหมด

วิจารณ์และเสนอแนะ
- การศึกษาพบปัญหาทั้งด้านความร้อนและความเย็น แต่ด้านความเย็นพบมากกว่า ควรมีการฝึกอบรมผู้ปฏิบัติให้มีความรู้ความเข้าใจในการจัดเก็บและขนส่งวัคซี นที่ถูกต้อง และตระหนักถึงปัญหาความเย็นจัด และควรใช้อุปกรณ์ในการควบคุมกำกับการขนส่งและเก็บรักษาวัคซีนชนิดน้ำที่ไวต่ อความเย็นจัด เช่น Freeze watch และเทอร์โมมิเตอร์มาตรฐานที่ผ่านการสอบเทียบ

จาก ผลงานวิชาการนำเสนอ ในการประชุมวิชาการกระทรวงสาธารณสุข
ประจำปี 2549 วันที่ 4-6 กันยายน 2549
ณ โรงแรมปรินซ์พาเลซ กรุงเทพมหานคร

No comments: